Öğretmen, her öğretim dönemi öncesinde, o süre içinde yapması gereken işleri planlar. Bunlar, okul yönetimince yapılacak işlerle uyuşum içinde olmalıdır, aksi halde öğretmen çabaları olumsuz etkilenebilir. Bir araştırmada, zaman ve ders programlan ile yetkeci yönetim, öğretmeni etkileyen kurumsal değişkenler arasında görülmüştür. Zamanın nasıl kullanıldığı ile başarı arasında doğrudan ilişki vardır.Plan yapma, eğitim ortamı düzenleme, küçük grup oluşturma, eğitimde başarıyı artıran etkenler olarak bulunmuştur. Sınıf düzeni de öncelikle programın gücüne, sürekliliğine bağlı görülmektedir.Aynı sınıf düzeyinde öğretmenlik yapan veya aynı dersi okutan diğer öğretmenlerle iletişim ve işbirliği de planlanmalıdır. Ayrıca bu öğretmenler, öğretim dönemi öncesinde bir araya gelmeli, sınıf düzeninden günlük plana kadar bütün hazırlıkları birlikte yapmalıdır.
Bu birliktelik, görüş alış verişi, kaynak dağılımının sağlanması, olanakların ortak kullanımının belirlenmesi, hedeflerden araçlara ders planlarının yapımında işbirliği noktalarında yoğunlaşmalıdır. Bu işbirliğinde birörnekliğe, katı sınırlamalara fazla yer verilmemelidir, çünkü sınıfların düzeyi aynı da olsa, öğrenciler arasında bireysel farklar vardır. Her sınıf ve sınıf içindeki gruplar, farklı projeler planlayıp uygulayabilmelidir. Öğrenci başarısı ile öğretmenin davranışı arasındaki ilişki karşılıklıdır. Bir davranışlar listesi olarak tanımlanabilecek olan plan, öğretmen ve öğrenci davranışlarının ortak değişkenidir.38 İnsana, göstermesi gereken davranışları kazandırma, göstermemesi gerekenleri değiştirme olarak tanımlanabilecek olan eğitim sürecinde, gerekenin ne olduğu, yasa ile belirlenmiştir (METK). Okulların kuruluş gerekçesi, bu yasada belirtilen özelliklere sahip bireyler yetiştirmektir.Bu özellikler grubunun adı “Türk Milli Eğitiminin Amaçlar” dır. Eğitim bakanlığı, okullar, yöneticiler, öğretmenler,dersler, programlar, bunlar için ayrılan kaynakların hepsi, bu “amaçları gerçekleştirmenin” araçları”dır.
Her sınıf öğretmeni, okutacağı sınıfın derslerinin, her ders öğretmeni,okutacağı dersin amaçlarını gerçekleştirmeye çalışmakla görevlidir. Bu derslerin amaçlan, bakanlıkça belirlenen ders programlarının başında yazılıdır.Öğretmenden beklenen, bu amaçlan, amaçlar sıra dizinindeki üst amaçlara da uygun olacak şekilde gerçekleştirmesi, öğrencilerini, bu amaçlarda belirlenen şekilde davranın insanlar olarak yetiştirmesidir. Her dersin, o okul için genel, o sınıf düzeyi için özel amaçları programlarda belirlenmiştir.39 Yine de bunların,sınıf düzeyinin ve öğrencinin özelliklerine göre ulaşılabilecek düzeyleri öğretmence belirlenmelidir. Programda yer alan bazı ünite ve konular için, bakanlıkça, hedefler ve hedef davranışlar da yazılmış, örnek hedefler alınarak bunlar için örnek eylem planlan yapılmıştır.40 Bunların hepsi, öğretmen için örnektir, değiştirilip geliştirilebilir.
Eğitim amaçlarının, hedeflerinin, hedef davranışlarının belirlenmesinden sonra sıra, bu davranışları kazandırmanın ana araçlarından biri olan, program içeriğinin belirlenip düzenlenmesine gelir. Eğitim Bakanlığı, bunların uygulama esaslarını, öğretmenlerin esneklik sınırlarını belirlemiştir, ilkokullar için bu belirlemenin dikkati çekici yanlan olarak şunlar alınabilir:
1 – Her öğrenci, gücünün yettiği oranda yetiştirilmelidir. Öğrencinin ilgi ve gereksinimleri gözetilmeli,öğretmen, onun gelişebileceği kadar ilerlemesine yardım etmelidir. Bu, program içeriğinin hazırlanmasında, çocuğa göre olma esnekliğinin gözetilmesi demektir.
2 – Gereksiz bilgi vermek yerine, eğitsel amaçlara uygun davranış kazandırmak esas alınmalıdır. Bunun için de, çok konu ve bilgi yerine az konu ve bilgi, parça parça bilgiler yerine birbirleriyle ve gerçek yaşamla ilişkilendirilmiş bilgi, zihinde saklanmaya değil kullanılmaya dönük bilgi yeğlenmelidir.
3 – Bütün sınıflarda başlama noktası olarak yakın çevre alınmalı, yakın çevrenin tanınması ve geliştirilmesinden yola çıkılmalıdır. Okulun bir görevi de yakın çevresini geliştirmektir.
4 – Bakanlığın hazırladığı, ülkenin her yöresi için genel bir “çerçeve” programdır. Çevrenin ve sınıftaki öğrenci düzeyinin gerektireceği ekleme ve çıkarmalar, öğretmen ve öğrenciye bırakılmıştır.
5 – Ünitelere, konulara ve bunların programdaki sırasına aynen uyma zorunluluğu yoktur. Programdan, gereksiz dolgu öğelerinin çıkarılması, hem amaca hizmet eden konulara ağırlık vermeyi kolaylaştıracak, hem de gereksiz konular nedeniyle programın dönem sonunda bitirilememesi, sıkıştırılması sorununu ortadan kaldıracaktır.
İyi bir program esnek olmalı, gerektiğinde birden fazla sınıfın katılabileceği ortak projeler yoluyla,öğrenilenlerin uygulanmasına hizmet etmeli, öğrenci merkezli, dar ama zengin olmalıdır.Bir ders programının değerlendirilmesinde, şu sorulara yanıt aranması önerilmektedir:
-
Öğrenciyi çalışmaya isteklendiriyor mu, birlikte çalışmayı içeriyor mu,
-
Bağımsız çalışmalara yer vermiş mi,araçlar yeterli ve uygun mu,
-
Öğrencinin ön hazırlıklarını içeriyor mu, öğretmenin ön hazırlığı yeterli mi,
-
Öğrenilecekler uygulamaya dönük mü, uygun bir mantıksal sıra izlenmiş mi, etkinliklerin planlanışı uygun mu?