Amaç, Plan – Program İlişkileri

Öğretmen, her öğretim dönemi öncesinde, o süre içinde yapması gereken  işleri  planlar.  Bunlar,  okul  yönetimince  yapılacak  işlerle  uyuşum  içinde olmalıdır, aksi  halde  öğretmen çabaları  olumsuz  etkilenebilir.  Bir  araştırmada,  zaman  ve ders  programlan  ile  yetkeci  yönetim,  öğretmeni  etkileyen  kurumsal  değişkenler arasında  görülmüştür. Zamanın  nasıl kullanıldığı  ile  başarı arasında doğrudan ilişki vardır.Plan  yapma,  eğitim  ortamı düzenleme, küçük  grup  oluşturma,  eğitimde başarıyı  artıran  etkenler  olarak bulunmuştur. Sınıf  düzeni de  öncelikle programın gücüne, sürekliliğine bağlı görülmektedir.Aynı  sınıf  düzeyinde  öğretmenlik  yapan  veya  aynı  dersi  okutan  diğer öğretmenlerle iletişim ve işbirliği de planlanmalıdır. Ayrıca bu öğretmenler, öğretim dönemi  öncesinde  bir araya  gelmeli,  sınıf  düzeninden  günlük  plana  kadar bütün hazırlıkları  birlikte  yapmalıdır.

Bu  birliktelik,  görüş  alış verişi,  kaynak dağılımının  sağlanması, olanakların  ortak  kullanımının  belirlenmesi,  hedeflerden araçlara  ders  planlarının  yapımında işbirliği noktalarında yoğunlaşmalıdır. Bu işbirliğinde birörnekliğe, katı sınırlamalara  fazla  yer  verilmemelidir,  çünkü  sınıfların  düzeyi  aynı  da  olsa, öğrenciler arasında bireysel farklar vardır. Her sınıf ve sınıf içindeki gruplar, farklı projeler planlayıp uygulayabilmelidir.  Öğrenci  başarısı  ile  öğretmenin  davranışı  arasındaki  ilişki  karşılıklıdır. Bir davranışlar listesi olarak tanımlanabilecek  olan  plan, öğretmen ve öğrenci davranışlarının ortak değişkenidir.38 İnsana, göstermesi gereken davranışları kazandırma, göstermemesi gerekenleri değiştirme olarak  tanımlanabilecek olan eğitim sürecinde, gerekenin ne olduğu, yasa ile belirlenmiştir (METK). Okulların kuruluş gerekçesi, bu  yasada belirtilen özelliklere sahip bireyler  yetiştirmektir.Bu  özellikler grubunun  adı “Türk Milli Eğitiminin Amaçlar” dır. Eğitim bakanlığı, okullar, yöneticiler, öğretmenler,dersler, programlar, bunlar  için  ayrılan kaynakların hepsi, bu “amaçları  gerçekleştirmenin” araçları”dır.

Her sınıf öğretmeni, okutacağı  sınıfın  derslerinin, her ders öğretmeni,okutacağı  dersin amaçlarını gerçekleştirmeye  çalışmakla görevlidir.  Bu derslerin amaçlan, bakanlıkça belirlenen ders  programlarının başında yazılıdır.Öğretmenden beklenen, bu amaçlan, amaçlar sıra dizinindeki üst amaçlara da uygun olacak  şekilde gerçekleştirmesi, öğrencilerini, bu amaçlarda belirlenen şekilde davranın insanlar olarak yetiştirmesidir. Her  dersin,  o  okul  için  genel,  o  sınıf  düzeyi  için  özel  amaçları programlarda belirlenmiştir.39  Yine de bunların,sınıf düzeyinin  ve öğrencinin özelliklerine göre ulaşılabilecek düzeyleri öğretmence  belirlenmelidir. Programda yer alan bazı ünite ve konular için, bakanlıkça, hedefler ve hedef davranışlar da yazılmış, örnek hedefler alınarak bunlar  için  örnek eylem  planlan  yapılmıştır.40 Bunların hepsi, öğretmen için örnektir, değiştirilip geliştirilebilir.

Eğitim  amaçlarının,  hedeflerinin,  hedef  davranışlarının  belirlenmesinden sonra  sıra, bu  davranışları  kazandırmanın  ana  araçlarından  biri  olan,  program içeriğinin belirlenip düzenlenmesine gelir. Eğitim Bakanlığı,  bunların  uygulama esaslarını, öğretmenlerin esneklik sınırlarını  belirlemiştir, ilkokullar için bu belirlemenin dikkati çekici yanlan olarak şunlar alınabilir:

1 – Her  öğrenci, gücünün yettiği oranda yetiştirilmelidir. Öğrencinin  ilgi  ve gereksinimleri  gözetilmeli,öğretmen,  onun  gelişebileceği  kadar  ilerlemesine yardım  etmelidir.  Bu,  program  içeriğinin  hazırlanmasında, çocuğa göre olma esnekliğinin gözetilmesi demektir.
2 – Gereksiz bilgi vermek yerine, eğitsel amaçlara uygun davranış kazandırmak esas alınmalıdır. Bunun için de, çok konu ve bilgi yerine az konu ve  bilgi,  parça  parça  bilgiler  yerine  birbirleriyle  ve  gerçek yaşamla  ilişkilendirilmiş bilgi, zihinde saklanmaya değil kullanılmaya dönük bilgi yeğlenmelidir.
3  – Bütün sınıflarda başlama noktası olarak yakın çevre alınmalı, yakın çevrenin tanınması ve geliştirilmesinden yola çıkılmalıdır.  Okulun  bir görevi de yakın çevresini geliştirmektir.
4  – Bakanlığın  hazırladığı,  ülkenin  her  yöresi  için  genel  bir  “çerçeve” programdır. Çevrenin ve sınıftaki öğrenci düzeyinin gerektireceği ekleme ve çıkarmalar, öğretmen ve öğrenciye bırakılmıştır.
5  – Ünitelere,  konulara  ve  bunların  programdaki  sırasına  aynen  uyma  zorunluluğu yoktur. Programdan, gereksiz dolgu öğelerinin çıkarılması, hem amaca hizmet  eden  konulara  ağırlık  vermeyi  kolaylaştıracak, hem de gereksiz konular nedeniyle programın dönem sonunda bitirilememesi, sıkıştırılması sorununu  ortadan kaldıracaktır.

İyi  bir  program  esnek  olmalı,  gerektiğinde  birden  fazla  sınıfın  katılabileceği  ortak projeler yoluyla,öğrenilenlerin uygulanmasına hizmet etmeli, öğrenci merkezli, dar ama zengin olmalıdır.Bir  ders  programının değerlendirilmesinde,  şu  sorulara  yanıt aranması önerilmektedir:

  • Öğrenciyi çalışmaya isteklendiriyor mu, birlikte çalışmayı içeriyor mu,
  • Bağımsız çalışmalara yer vermiş mi,araçlar yeterli ve uygun mu,
  • Öğrencinin ön  hazırlıklarını  içeriyor mu, öğretmenin ön hazırlığı yeterli mi,
  • Öğrenilecekler  uygulamaya  dönük  mü, uygun  bir mantıksal  sıra  izlenmiş mi, etkinliklerin planlanışı uygun mu?