Öğrencilerden beklenen bazı davranışlar için ortak olmakla birlikte, bazı davranışlar öğretmenin özelliğine, derste kullanılacak öğretim yöntemlerin ya da okulun gelenek ve göreneklerine farklılık gösterebilir. Bu nedenle öğrencinin kendisinden ne beklendiğini bilmesi gerekir.

Öğretmenin davranışlar, ve okulun öğrencilerden beklediği olarak iki türlü belirlenir. sınıfta öğrenciden beklenen ve yapmaması gereken davranışları gösteren yazılı ifadelerdir. Bunlar öğrencilere yapabilecekleri yapamayacakları hakkında bilgi verir. ya da İşlemler sınıftaki etkinliklerin nasıl tamamlanacağını ya da yürütüleceğini gösteren ifadelerdir.

İşlemlerde kurallar davranışları tanımlar. gibi öğrenciden beklenen Fakat işlemler yapılmaması gereken davranışlardan çok, sınıfta yapılan özel etkinliklerin tamamlanmasıyla ilgili işlem sıralarını gösterir. İşlemler çoğunlukla yazılı değildir
Kural ve işlemlerim sınıf yönetimindeki faydaları aşağıda sıralanmıştır; 1. öğrenciye , sınıfta olumsuz öğrenci davranışının ortaya çıkmasını engeller. 2. öğrencilere gösterdiği için gereksiz zaman kaybını engeller. 3. öğrencileri bir etkinliğe başlarken . a. etkinliğin sessizce ve belli bir düzen içinde yürümesine yardımcı olur. b. etkinliğin ve öğrencilerin başarılı olmalarını sağlar.

3.Kurallar herkes için olduğundan, yansızlığı sağlar, kişisel isteklerle ilgili sapmalara “hayır” deme olanağı verir. Bireysel üstünlüğe gerek kalmadan, öğretmenin yetkisinin benimsenmesini kolaylaştırır. 4. Kurallar ödül ve cezayı kişisellikten çıkarır, kabul edilebilir hale koyar.
Sınıf kurallarının belirlenmesinde dikkat edilmesi gereken hususlar aşağıda sıralanmıştır.

• Öğrencilerin kılık kıyafetleri, okula gelme ve okuldan ayrılma zamanları, okul içinde kendilerinden beklenen davranışlar okul kuralları içinde yer alır.
• Öğrenciler sınıfta da okul kurallarına uymak zorundadırlar.
• Öğrenciler öğrenme ortamı ihtiyaçlarına uygun olduğu zaman sınıf kural ve işlemlerine uygun davranırlar.
• Öğrenciler kuralların belirlenmesinde sorumluluk aldıkları ölçüde kuralları ve sınıfı benimserler.
• Kurallar yapılmaması gereken davranışlar yerine yapılması gereken davranışları gösterirse daha etkili olur.
• Olumsuz ifadeler öğrenciye ne yapmaması gerektiğini gösterirken, ne yapması gerektiği konusunda bilgi vermez.
• Diğer yandan olumlu ifadeler öğrencinin ne yapması gerektiğini öğrenmesini sağlar.
• Kurallar belirlenirken en temel davranışlar üzerinde durulmalıdır.
• Çok sayıda kuralın öğretilmesi ve takip edilmesi güçtür.
• Etkili sınıf yönetimi için az sayıda kural yeterlidir.
• İdeal kural sayısı 4 ile 6 arasıdır.
• Önemli olan öğrencilerin kuralların ahlaki ve uygulama açısından önemini anlamalarıdır.
• Tüm öğrenciler tarafından kolaylıkla anlaşılmalıdır.
• Bazı öğretmenler kuralları tutum ya da özellik belirten biçimde ifade etmektedirler. Örneğin, “Arkadaşlarınızı seviniz.”, “Çevrenize saygılı olunuz.” vb. bu tür ifadeler öğrencilerden ne beklendiğini davranış bazında açık olarak ifade etmemektedir.
• “Arkadaşına ödev konusunda yardımcı ol.”, ya da “Arkadaşın konuşurken dinle.” gibi ifadeler öğrenci tarafından daha kolay anlaşılır ve öğretmen tarafından gözlenebilir.
• Öğrenciler kurallara uyma veya uymamanın sonucunda ne olacağını bilmek ihtiyacı duyarlar. Pekiştireç ve uyarıların ne olduğu öğrencilere söylenmelidir.
• Kural listesi öğrencilerle birlikte bahsi geçen ilkeler dikkate alınarak hazırlanır ve sınıfıta görülen bir yere asılır.
Kurallar öğretilirken; 1. öğrencilerle kuralların neden gerekli olduğu tartışılmalı 2. doğru ve yanlış davranışların ayırt edilmesi 3. doğru davranışların pekiştirilmesi önemlidir.
• Ders yılı başında öğrencileri kuralların belirlenmesine katmak için sınıfta yapılmalıdır.
• Bu tartışma bir yandan kuralların belirlenmesini sağlarken, diğer yandan da yardımcı olur.
• Tartışmada ilk olarak bazı hatırlatılır ve bu kuralların toplumsal açıdan faydaları sorulur.
• Okulun da küçük bir toplum olduğu, okul, sınıf kurallarının kendimizi güvende hissetmek ve çevremizi korumak için gerekli olduğu vurgulanır.
• Öğrencilere kuralların birlikte çalışmalarını nasıl kolaylaştıracağı, kural olmazsa sınıfta nasıl olumsuzluklar yaşanacağı örneklerle açıklanır.
• Kuralların ifade edilişi ve gerekliliği tek tek tartışılır.
• Kuraların sınıftaki bütün öğrenciler tarafından öğrenilmesi için tekrar edilmesi ve o gün kurallara ne derece uyulduğu ya da uyulmadığının tartışılması gerekir.
• Kuralların öğretilmesi psiko-motor davranışların öğretilmesine benzer.
• Öğretmen sürekli doğru davranışları göstermeli öğrencilerden bu davranışları göstermeleri istenmeli ve doğru davranışlar pekiştirilmelidir.
Okulöncesi ve ilköğretim ilk yılları için etkili bir yöntemdir. Öğretmen öğrencilere uygun olan ve olmayan davranışları gösterir. Öğrencilere doğru ve yanlış davranışları gösteren posterler hazırlanarak sınıfa , okulun duvarlarına diğer ilgili alanlara asılır.
Öğrenciler kurallara ilgili bir oyun hazırlayarak sergilerler. Kurallara uyan öğrencilere yeşil uymayan öğrencilere kırmızı kart verilir. Belli sayıda yeşil kart alan öğrencilere bir ödül verilir. Kırmızı kartlar uygun davranış gösterildiğinde yeşille değiştirilir. Öğrenciler ebeveynlerine okul kurallarını yazarlar ve altına bu kurallara uyacaklarına dair imza atarlar. Aileye sözleşmeyi göstererek onaylatırlar.
• Kurallar belirlendikten sonra öğrenci davranışlarının kurallara uyup uymadığı izlenmez ve doğru davranışlar pekiştirilmezse kurallar işlemez.
• Kurallara uyulmasının sağlanması için öğrenci davranışlarının sürekli gözlenmesi,
• kurallara uyanların pekiştirilmesi, uymayanların ise ikaz edilmesi gerekir.
• Kurallara uyulmadığı zaman verilmesi kararlaştırılan bir yaptırım varsa, bunun da uygulanması gerekir.
• Aksi takdirde kurallara uymayanların sayısı giderek artabilir.

• Etkili sınıf yönetimi için sınıf kurallarının belirlenmesi yeterli değildir. Kuralların sayısı azdır ve geneldir.
• Ancak sınıfta pek çok olumsuz ya da öğrenmeyi kesintiye uğratan davranış ortaya çıkar.
• Bu süreçte öğretmen dikkatini tek bir öğrenciye ya da yaptığı işe yönelttiği için sınıf kontrolden çıkabilir.
• Bu sebeple öğretmenin bu tip etkinliklerin nasıl düzenleneceği ve sınıfın diğer işleri yapılırken öğrencilerin nasıl davranacağını belirlemesi ve öğrencilere öğretmesi gerekir.

Öğrencilerin ortak kullandıkları, sıra eşya dolabı, öğrenme merkezleri, kütüphane, makas, çöp kutusu tahta vb. benzeri mekan ve araçlar vardır. Bunların nasıl kullanılacağına ilişkin işlemler belirlenmelidir.

a. Tuvalet ve su sebillerinin kullanımı b. Öğretmenler odası ve kütüphanenin kullanımı c. Duvarların korunması d. Oyun bahçesinin kullanımı e. Yemekhanenin ve kantinin kullanımı
a. Öğrenci katılımı b. Öğrenciler arası konuşma c. Ödev yapmak d. Kitap paylaşmak e. Ödev teslim etmek f. Çalışmaya dönmek g. Çalışma bittikten sonraki etkinlikler
a. Bu işlemlerin bilinmesi sınıfta gürültü çıkmasını ve kargaşa yaşanmasını önler. b. Grupların nasıl oluşturulacağı c. Öğrencilerin grup üyeleriyle nasıl bir araya geleceği d. Grup üyelerinin görevleri, e. Materyallerden nasıl faydalanılacağı ve temin edileceği öğrencilere anlatılmalıdır.
a. Öğretmenin dersin ilk 4-5 dakikasını öğrencileri derse hazırlamayı ayırması gerekir. b. Derse geç giren öğrenciler için öğretmenin ilk 4-5 dakikayı etkili kullanabilmesi için, yoklama alımıyla ilgili pratik yöntemler geliştirmesi, c. geç gelmeyi önlemek için önlem alması, d. öğrencileri derse nasıl ısındıracağını planlaması ve e. öğretim materyallerinin dağıtımı ve kullanımına ilişkin işlemleri belirlemelidir.

Öğretim etkinlikleri sırasında karışıklığa ve gereksiz konuşmalara meydan vermemek için öğretmenin dikkat etmesi gereken hususlar aşağıda sıralanmıştır Öğretmen-öğrenci ilişkisi Öğrencilerin sınıftaki hareketleri Öğrencinin dikkatini çekmek için işaretler Otururken konuşma Çalışırken yapılacak etkinlikler

Bu yazı altındır: Öğr.Gör.Hüseyin AKAR