Uygun öğrenme düzenlemeleri yapılırsa herkes öğrenebilir, bu düzenekleri  hazırlama işinin bir dilimi de planlamadır. Geleceği görme olanağı veren plân, kaynak  dağılımı ve kullanımı konusunda geleceğin  ne ölçüde görülmek istendiğine ilişkin  seçenekler sunar. Planın,  geleceği  geniş  açıdan  ama  ayrıntıya  inmeden  gören  biçimi,  eğitimde, yıllık plandır. Gelecekteki yaklaşık kırk dakikalık dilimi,  her  dakikası ile  belirleyen,  ders  plânıdır. Bu ikisi arasında,  ünite  planı ile, ders planlarının  birleşiminden oluşan günlük plan vardır.

Plan sözü, gelecekteki  eylemler  sıra dizininde belirlilik ve düzenlilik anlatır.  Gelecekteki her değişim kestirilemeyeceğinden, planın,  bu  değişimleri  eylemlere  yansıtacak  esneklikte  olması  gerekir.  Öğrencilerin  bir  ön  hazırlığı  herhangi  bir  nedenle  yapamadan  sınıfa  gelmeleri,  öğretmenin  hazırladığı  bir  düzeneğin,  kendisinin  veya  başkasının  hatası  nedeniyle  kullanılamaz  hale  gelmesi  gibi  nedenler,  planların esnek hazırlanmasını  gerektirir.  Bu gibi durumlar için  öğretmen, planlara ek çalışma etkinlikleri de koymalıdır.

Planların  esnekliğinin  başka  bir  yönü,  bireysel  yaratıcılıklara engel değil,  destek olmasıdır. Bu gereklilik öğretmeni “açık uçlu plân” kavramına götürür:  Etkinliklerin çerçevesi çizilmekle birlikte, bu çerçevenin her  zaman açık  bir  kapısı  bulunmalıdır.  Beklenmedik durumların ve yaratıcı etkinliklerin ortaya çıkaracağı  zaman  kaymaları,  ders  sürecinin  daha  sonraki  basamaklarında dengelenemezse daha  sonraki ders veya gün planlarına yansıtılabilir. Yineleme  yoluyla  bir  davranışın  pekiştirilmesi için ayrılan  zamanda,  yineleme  sayısı  azaltılarak  veya  bazı  yinelemeler ev ödevi şeklinde verilerek zaman dengesi kurulabilir. Uygun bir ortam  düzeni,  uygun  yöntem  ve  araçlar,  becerili  bir  öğretmen ile öğrenmeye ayrılan  zaman kısaltılabilir.

Eğitimde bireysellik, bireysel planlamayı gerekli kılar. Öğrenci, bilgisayarı  başında gerçekleştireceği etkinlikleri, öğretmen kılavuzluğunda planlayabilir veya  önceden  hazırlanmış  öğrenme  paketlerinin  hangi  kısımlarının  izleneceği,  hangi  parçalarının  atlanabileceği, öğretmen-öğrenci  işbirliği  ile  planlanır.  Grup  etkinliklerinin planı da grup-öğretmen işbirliğiyle planlanır. Sınıfta seviye grupları  oluşturulmuşsa, bunlar için ayrı planlar yapılmalıdır.

Ders  planı  bir  mikro  yönetim  örneği olmalı,  nelerin  yapılacağı yanında,  bunların nelerle nasıl yapılacağı da ayrıntısıyla belirlenmelidir. Çocuklar gerçek dünyayı, oyuncaklar, araçlar,  yap-bozlar,  masal,  hayal,  oyun  yoluyla  kurdukları mikro dünyalarla  öğrenirler. Benzetme durumlarının hepsi birer mikro  dünyadır. Gerçek dünyanın ilkeleri bu  yolla öğrenilir. İyi bir ders planının olmayışı, sınıf içi etkinlikleri sıkıcı hale getirir, bu  da  öğrencileri dersten hattâ  okuldan  soğutup uzaklaştırabilir.

Plan  yapmada , şu  üç  anahtar  noktaya  dikkat  edilmesi  önerilmektedir :

Sıra: İçeriğin  mantıksal  ve  tutarlı bir  düzen  ile  verilmesini  anlatır.  İçerikte  öncelikler  önce,  bunlara  gereksinim duyan  parçalar  sonra  yer  almalıdır. Böyle yapılmazsa  mantıksal  süreç  bozulur, anlama  engellenir,  kaygı,  şaşkınlık,  ürküntü,  dersten  kopma  yaşanır.  Bunlar,  diğer yönetsel  sorunların da nedeni olurlar. Bir dersin anahtar bir  öğesinin
atlanması bile sorun olur.

Süreklilik: Öğrenmenin  bütünlüğünden  kaynaklanır.  Her  eğitsel  etkinlik, geçmişte  yapılanlardan  yararlanmalı,  onlarla  tutarlı  olmalı,  gelecekte  yapılacakları  gözeterek,  onlara  hazırlık  sağlamalıdır.  Plan,  önceki  ve  sonraki  öğrenmeler  gözetilip,  onlarla  bütünleşme sağlanacak  şekilde  yapılmalıdır.  Planın  öncesiyle  ve  sonrasıyla  bağlantılı  olması,  öğrenmede sürekliliği sağlar, kopukluğu  engeller.

Bütünlük: Bir derste kazanılanların, başka derslerdeki etkinlikler  de  kullanılmasıdır.  Hayat bilgisi dersinde, sağlığımız konusunda kazanılanlar, beden  eğitimi dersindeki davranışlarda, giyecekler konusu işlenirken  sağlıklı  giyimle  ilgili  olarak  kullanılmalıdır.Resim  dersinde,  değişik hastalıklara yakalanmış insan  görüntüleri çizilebilir.

Bir Ders Planı Nelerden Oluşur?

Hazırlık: Hedef ve davranışların,  ilgi  ve  gereksinimlerin,  kaynak  kitapların,  araç-gereçlerin,  gezi  ve  gözlemlerin,  sürenin,  ders  yerinin  belirlenmesi,  bunlar  için,  meslektaşlar, uzmanlar, yöneticiler, deneticilerle görüşülmesi yoluyla,  öğretmenin, öğrencilerin, destek kişilerin, ortamın hazırlanmasını içerir.

Uygulama  süreci:   Giriş,  kazanım  ve  kullanımı  içerir.  Girişte  ilgi  çekme,  amaç  ve  beklentileri  belirleme,  önemi  vurgulama,  yöntemi  açıklama, geçmiş ve  gelecek etkinliklerle ilişkileri belirtme türü etkinlikler  yer  alır.  Kazanım,  işlem  ve  işlem  basamaklarının  uygulanması,  örnekleme,  özetleme,  kazanımın  kontrolü,  uygulama yerlerini belirtip örnekleme  türü  etkinliklerden  oluşur.  Kullanım,  öğrencinin  kazanımı yaparak söyleyerek  somuta yönelebilmesi, farklı durum konu ve derslerde  bu  kazanımdan  yararlanabilmenin  sergilendiği  türdeki  etkinliklerden  oluşur.

Denetleme : Uygulama  sonuçları ile hedef  davranışlar karşılaştırılır, eksiklik tamamlanır, sapma ve yanlışlar düzeltilir,  olanak  varsa geliştirilir.

Pekiştirme : Hedef davranışların  iyileştirilmesi  ve  alışkanlık  haline  getirilmesi  için,  bilginin  yinelenmesi  ve  değişik  durumlara  uyarlanması  çalışmalarını  içerir.  Bu  çalışmaların  bir  kısmı öğrenciye  ödev  olarak  verilebilir.  Ödevin  mutlaka  evde  yapılması  gerekmez,  birey  ve  grupça  okulda  da  yapılır.  Hedef  davranışların gösterilebilmesinde arkadaş desteğine gereksinim  olduğu durumlarda, okulda ve grupça ödev daha uygundur.

Küme  çalışmalarının  planlanması:

 ilk  aşama:  Küme  oluşturmak. Kümedekilerin, çalışacakları konu dilimine ilgileri, beceri düzeyleri gözetilmelidir.  Hep  çalışkan  veya  tembel,  hep  kız  veya  erkek,  hep  şu veya bu  sosyal  ve  ekonomik  düzeyden  öğrenciler  aynı  kümeye  konmamalıdır.

İkinci aşama: Kümelerin  yapısının  kurulmasıdır. Kümedeki  görevler,  bunları  kimlerin  yapacağı,  kümedekilerin  görev  ilişkileri  belirlenir,  sonra  uygun  araçlar  sağlanır. Kümelerin  başkanı  sözcüsü rapor yazıcıları hep aynı kişilerden  oluşmamalıdır.  Küme  planına  bağlı  olarak  öğrenciler  birbirleriyle  ve  diğer  kümedekilerle ilişki  kurarlar. Böylece farklı özelliklerdeki öğrencilerin birbirlerinden  yararlanıp üretken olarak temel becerilerinin geliştirilmesi sağlanabilir.Küme raporları  sınıfta sunulur, tartışılır. Konu bütünü veya ünite,  beceri  çalışmalarıyla sonuçlandırılır. Bu  çalışmalar, hedef davranışların öğrencilerce  sergilendiği oyun, gösteri, sergi, sunu gibi etkinlikler olabilir.  Bunları  velilerin  izleyebileceği,  bakanlıkça  da  belirtilmiştir.41

Hedef  davranışların  gözlenmesinde,  önceden  kazanılmış  olan  hedef  davranışların  da  gerektiğinde  gözetilmesi,  öğretmence  denetlenmelidir. Önceden  öğrendiği ve gösterdiği hedef davranışı, bir süre sonra,  herhangi bir etkinlikte  gerektiğinde gösteremeyen öğrenciler için  öğretmen  düzeltme  ve  geliştirmeyi,  o  andan yararlanarak hemen gerçekleştirmelidir.  Planların  bir de değerlendirme sütunu bulunur. Bu sütun, uygulama  sonunda, daha sonraki uygulamalarda gerçekleştirilmesinin iyi  olacağı veya olmayacağı düşünülen etkinlikler için notlar almada kullanılır, düzeltme  ve geliştirme önerilerini içerir. Eğer herhangi bir planın bu sütununa bir şey yazılmasına  gerek  görülmemişse, veya yazılanlar küçük  değişiklikleriçeriyorsa, yeni öğrencilerin  özellikleri, ilgi  ve  gereksinimleri için küçük düzeltmeler yetiyorsa, o planın yeni ders  dönemi için yeniden  yazılmasına  gerek  yoktur. Değerlendirme  dilimine  yapılacak  küçük eklerle aynı plan yeniden kullanılabilir.

Planların  bir  bölümü de araç-gereçlere ilişkindir. Çok sayıda araç gereç,öğretmenin öğretim ve yönetim yeterliğini doğrudan etkiler, uygulama olanağı verir,  zaman  kazandırır.  Bir  grup  araçlarla  uygulama  yaparken,  öğretmen  diğerleriyle  çalışabilir.  Araçlar  deneyime  olanak  verir,  deneyimsiz öğrenme etkili olamaz.  Teknolojisi, zengin sınıflarda öğretmenin rolü, sınıf  düzeni, uygulamalar değişecektir.
Bilgisayarlar  öğretim süresini kısaltır, öğrenci  merkezli, bireysel öğretim  olanağı  verir,  görsel  mikro dünyalar  oluşturur,  başkalarına  gereksinimi  azaltır,  öğrencileri,  öğrenmede  daha çok sorumluluk almaya yöneltir. Sınıfta kullanılacak her tür bilgi, bilgisayara  yüklenip  kolayca  güncelleştirilebilir. Bilgisayarlar, yaratıcı ve çözümleyici-birleştirici  hedef davranışların oluşmasını sağlayabilir.

Ders planının değerlendirilmesindeki sorular  şöyle sıralanabilir: Amaçlar  açıkça belli ve davranış olarak yazılmış mı, plan sürecin basamaklarını içeriyor mu,  öğrenilenlerin transferi düşünülmüş  mü,  denetim süreci ayrıntılanmış mı, konunun  diğer bölümleriyle ilişki kurulmuş mu, zaman-araç-kişi kullanımı amaçlara uygun  mu…? Planın ödev dilimi, yaş, bilgi, ilgi, olanaklar gözetilerek düzenlenmelidir.  “Şunları yapın,  şunları getirin” demeden önce,  öğretmen, çocukların o bilgi ile onları  yapıp yapamayacağını, istediklerini getirme olanağı bulup bulamayacağını  düşünmelidir.42